Si zot wè kréyol pa ka rivé palé di lasians...

Rubrique

   Lang kréyol la fè anchay vansé-douvan (progrès) dépi siek-la ki fini bout-la. Jòdi-jou, menm sa ki rayi'y pa noz vréyé méprizasion ba'y ek kriyé'y "patwa" ankò. Men, es sa lé di ki lang-lan vini kon nenpot kiles lang asou latè, ki i vini mapipi ?

   Piespa !

   Pòko antouléka. Poutji ? Sé davwè adan lavi an lang ni pliziè koraj (obstacle) pou rivé janbé avan lang-lan pé di i met kò'y. Dabò-pou-yonn, fok sé moun-la ki ka palé'y la rivé admet ki sa ki ka sòti nan bouch-yo a sé pa pawol initil mé pawol ki sérié. Dézienm bagay : fok sé moun-lan konpwann ki sa nésésè matjé lang-lan ek fok yo mété doubout an sistenm lékriti ba'y. Twazienm bagay : fok yo sèvi épi sistenm lékriti-tala pou sa matjé liv, jounal, pankat, non lari oben kartié, piblisité kisasayésa...(etc...). Katriyem bagay : fok lang-lan rantré adan lékol, linivèsité, lajistis, ladministrasion, légliz kivédi (c'est-à-dire) toupatou. Sentjem bagay : fok sèvi lang-lan pou sa transbòdé (traduire) liv ki matjé adan dot lang davwè (parce que) sa ka blijé lang-lan sòti adan adoumanman'y (zone de confort).

   Lè zot wè tout lo bagay-tala érisi fet, ni an dènié-dènié larel pou sa janbé avan lang-lan vini an lang toutafetman djok : fok matjé bagay ki siantifik. Sé sa ki pli red la davwè adan Lasians ni anchay vokabilè, anchay lidé, anchay démonstraksion ki lang kréyol la pa abitié esprimen. Sé pa kréyol li-yonn ka bité anlè kalté masonn-tala : an lang kon fwansé, abo i wototo, ka pwan bon fè adan sektè Lenfowmatik la. I blijé sèvi épi anchay mo anglé kontel "hardware", "software" oben "spam". Erez-di-bonnè, ni langis fwansé ka djoubaké (travailler dur) pou sa kréyé mo-nef (néologisme) ki kay ranplasé sé mo anglé tala.

   Pou kréyol, sé dépi atjelman fok nou koumansé katjilé asou zafè lang siantifik la. Nou pé pa atann davwè lasians ka vansé gran balan chak jou ek nou pé rivé an lè éti kréyol pé ké pé suiv ankò. Mi yonndé teks asou astwofizik : 

 

   . https://fondaskreyol.org/article/lawonn-bel-zanno-se-ki-sa

 

   . https://fondaskreyol.org/article/bidim-blo-a-sa-sa-ye-an-vre

 

   . https://fondaskreyol.org/article/yonnde-katjil-asou-fondas-floko-kosmos

 

   Kon nou ka rimatjé, sé pa rédi chez bò tab ki la, mé si zot wè nou pa fè débriya adan sektè lasians-lan, kréyol ké toujou rété an ti lang folklorik...

Connexion utilisateur

Commentaires récents

  • L'extrême-droite europénne et la possibilité d'un pape noir

    OLIVE

    Albè

    10/05/2025 - 17:44

    L'origine du patronyme "Zemour" : il provient du berbère "azemmur" qui désigne..."l'olive". Lire la suite

  • L'extrême-droite europénne et la possibilité d'un pape noir

    Àh j’oubliais...

    Frédéric C.

    10/05/2025 - 12:30

    ...à expulser de la langue française, il y aurait aussi l’inévitable "zob", ou "zeub", "zobi", et Lire la suite

  • Zot rayi makoumè ek zanmiyez mé zot lé rété nan bra la Fwans !

    SAINTE-LUCIE

    Albè

    10/05/2025 - 07:24

    J'ai dû mal ç bien saisir le commentaire de Karl. Lire la suite

  • Zot rayi makoumè ek zanmiyez mé zot lé rété nan bra la Fwans !

    Pwan lendépandans zot!

    Karl

    09/05/2025 - 19:46

    Ek viv kon à Sent-lusi!

    Lire la suite
  • La révolution anti-radar des Madafiens

    Il manque des photos...

    Frédéric C.

    09/05/2025 - 13:27

    ...et des vidéos de gens ensanglantés, la poitrine défoncée par le volant*, quelques viscères deh Lire la suite