Sé anni kréyol sé Neg-la té ka palé

    Toupatou Matinik nou ka gloriyé (célébrer) goumen gangan-nou (ancêtre) mennen pannan pasé twa siek pou rivé pété chenn-yo ek sòti anba lopsion ladjoukann (esclavage). 

     Nou ka fè swaré bèlè, konférans asou listwè, pies téyat, espozision penti kisasayésa..., bagay ki bel ek ki fò toubannman. Men, nou pres toujou ka bliyé apiyé asou an bagay : sé té anni kréyol éti sé djouk-la (esclave) té ka palé. Bétjé ek moun koulè lib té ka palé dé lang, fwansé ek kréyol, men Neg, laplipa Neg, sé yon sel lang yo té konnet. Sa yo kriyé "zépon natirel"-yo. Fout pawol-tala bel ! I ka montré nou antouléka ki abo Bétjé ek Milat té ka tiré méprizasion ba kréyol an tan ladjoukann té ka woulé, sé Neg-la, okontrè, té jaja lang-yo. Sé adan'y yo té ka rakonté kont, chanté bèlè, vréyé titim-bwa-chech alé ek soutou, palé tou lé jou, bokanté pawol tou lé jou.

    Sé anni (seulement) apré labolision ladjoukann ki yo mété adan tet Neg ki kréyol sé pa an lang, ki i sé an patwa, an bagay ki sal el vilgè. Aliénasion-tala woulé di 1848 a 1970 apochan (à peu près) lè an bann matjè (écrivain) désidé sèvi épi kréyol pou poem, pies téyat, roman kisasayésa...Lè yonndé langannis (linguiste) kontel Jean Bernabé koumansé djoubaké (s'employer à) pou ba lang-la an lékriti, an gramè ek an diksionnè. Sé kréyolis-tala bat tou (aussi) pou fè kréyol rantré adan lékol ek linivèsité épi soutou mennen Léta fwansé a kréyé konkou pou sa rikrité pwofésè kréyol (CAPES, Agrégation).

   Apré sa, kréyol anni rantré toupatou : adan légliz, laradio ek latélé, asou panno piblisitè kisasayésa...Kréyol matjé nou lé di ! Davwè (parce que) sa ki pòtalan (important) sé ki lang-nou vini an lang nou ka matjé pa selman pou fè liv men adan lavi tou lé jou nou. An lang ki tout Matinitjé konnet li ek matjé ! 

   Si zot wè nou rivé fè sa, sé pli bel gloriyé nou pé rann zanset-nou ki goumen kont ladjoukann. 

Connexion utilisateur

Commentaires récents

  • Descendants d'Indiens et d'Africains, ils expulsent des migrants

    Croisades.

    Edouard

    02/05/2024 - 21:08

    Contrairement à ce que semble penser Mamdiarra Diawara, l'article ne reproche nullement ses origi Lire la suite

  • Descendants d'Indiens et d'Africains, ils expulsent des migrants

    EDOUARD VI

    Albè

    02/05/2024 - 20:28

    ...non pas d'England mais de Débilitéland. Lire la suite

  • Descendants d'Indiens et d'Africains, ils expulsent des migrants

    Eloge.

    Edouard

    02/05/2024 - 20:13

    La première chose qu'Albè semble faire le matin est de se ruer sur son portable, d'aller sur Fond Lire la suite

  • L'arrière-grand-père maternel de Joan Bardella était...algérien

    HORS-SUJET : 7/20

    MAMDIARRA DIAWARA

    02/05/2024 - 20:01

    Le sujet de nos échanges était le rôle de la culture 'musulmane et du métissage dans le comportem Lire la suite

  • Descendants d'Indiens et d'Africains, ils expulsent des migrants

    Eloge.

    Edouard

    02/05/2024 - 19:41

    La première chose qu'Albè semble faire le matin est de se ruer sur son portable, d'aller sur Fond Lire la suite