An tan moun Trinidad té ka palé kréyol

Rubrique

  Ni pliziè bagay nou pa sav parapot a Trinidad.

  Kontel, nan 19è siek-la ek jis nan sé lanné 1930 la, lang ki té pli fò, pli djok, pli mapipi adan péyi-tala, sé té lang kréyol la. An kalté kréyol ki té pres menm-parey (identique/ épi tala nou ka palé Matinik la. Lang anglé-a té dèyè menm nan lépok-tala ek kontel (par exemple/for example)  sé kréyol sé chantè kalipso a té ka sèvi. Déziem bagay nou pa konnet non pli sé ki sé atè Trinidad yo matjé primié gramè lang kréyol la. Moun-la ki fè'y la sé an nonm yo té ka kriyé John Jacob Thomas ek liv-li a sé The Theory and Practice of Creole Grammar (1869). 

   Men, anmizi-anmizi, kréyol koumansé bat dèyè ek jòdi-jou, sé anni adan dé sèten piti konté kon Maraval ek Mòn Koko viékò ka kontinié palé'y, moun ki ni plis ki 70 lanné asou tet-yo kon nou pé wè'y adan vidéo-a ki anba artik-tala. Erez-di-bonnè (heureusement/fortunately), ni jenn moun ki koumansé défann lang-lan akonté di sé lanné 1980 an ek atè Linivèsité Trinidad ni langis ki ka anséyé'y kontel Jo-Ann Ferreira. Ni militan kréyol ka chaché défann li pou disparet pa anni pwan'y toutafetman kon Nnamdi Hodge. Yo ka montré timanmay konnet li, yo ka fè liv, flim, vidéo kisasayésa (etc...)...

   Sitiasion lang kréyol la ka montré nou an bagay : si an pep pa ka défann lang-li, si i pa ka gloriyé'y (célébrer/to celebrate), enben, i ké tjilé, tjilé, tjilé jiktan pèsonn pé ké konnet li ankò. Fok pa moun Matinik ek Gwadloup konpwann sa pé pa rivé  yo ! Kréyol sé bwet-nwè kilti-nou kon an sosiolangis gwadloupéyèn, Dany Bébel-Gisler, té ka di kivédi (c'est-à-dire/that is to say) lè an avion chapé-tonbé, sel bagay ka pèmet nou konpwann sa ki pasé sé lè ou ka ouvè bwet-nwè'y (black box)

   Epi fok pa nou janmen bliyé ki nan 19è sik-la ek lanmwatié 20è la, kréyol té 2è lang yo té ka palé plis apré lang panyol adan bannzil (archipel/archipelago) karayib-la dépi la Lwiziàn pou rivé jik La Guiyàn. Sé té an zouti ki té ka lianné (relier/to relate) nou, Lwizianè, Ayisien, Gwadloupéyen, Dominitjen, Matinitjé, Sent-Lisien, Grènadien, Trinidadien ek Guiyanè. 

   Kidonk nou pa andwa kité lang-tala disparet an pies kalté manniè !

Connexion utilisateur

Commentaires récents

  • 12 pays indépendants plus petits que la Martinique

    AUCUN RAPPORT...

    Albè

    01/06/2025 - 09:35

    ...me semble-t-il avec l'idée développée dans cet article. Lire la suite

  • Meerde !...Les Frères musulmans font de l'entrisme dans le foot gaulois !

    Cet article commence mal. Pourquoi ?...

    Frédéric C.

    01/06/2025 - 07:17

    ...passs con ne dit pas "la capitale de la Gaule", mais "la capitale des gogols"... Lire la suite

  • 12 pays indépendants plus petits que la Martinique

    J’aimerais bien voir nos…

    grand zongle

    01/06/2025 - 01:24

    J’aimerais bien voir nos remplaçants blancs danser le bélé ,feter l’abolition de l’esclavage élir Lire la suite

  • 12 pays indépendants plus petits que la Martinique

    LARD OU COCHON

    Albè

    31/05/2025 - 19:02

    Le truc de Valls au début de cet article c'est du lard ET du cochon en fait. Lire la suite

  • L’histoire du Rond-Point de Didier n’a pas commencé avec la pose d’une plaque

    Je ne crois pas qu’un pays…

    grand zongle

    31/05/2025 - 12:26

    Je ne crois pas qu’un pays qui ait utilisé 2 fois la bombe atomique sur des populations civiles Lire la suite