An tan moun Trinidad té ka palé kréyol

Rubrique

  Ni pliziè bagay nou pa sav parapot a Trinidad.

  Kontel, nan 19è siek-la ek jis nan sé lanné 1930 la, lang ki té pli fò, pli djok, pli mapipi adan péyi-tala, sé té lang kréyol la. An kalté kréyol ki té pres menm-parey (identique/ épi tala nou ka palé Matinik la. Lang anglé-a té dèyè menm nan lépok-tala ek kontel (par exemple/for example)  sé kréyol sé chantè kalipso a té ka sèvi. Déziem bagay nou pa konnet non pli sé ki sé atè Trinidad yo matjé primié gramè lang kréyol la. Moun-la ki fè'y la sé an nonm yo té ka kriyé John Jacob Thomas ek liv-li a sé The Theory and Practice of Creole Grammar (1869). 

   Men, anmizi-anmizi, kréyol koumansé bat dèyè ek jòdi-jou, sé anni adan dé sèten piti konté kon Maraval ek Mòn Koko viékò ka kontinié palé'y, moun ki ni plis ki 70 lanné asou tet-yo kon nou pé wè'y adan vidéo-a ki anba artik-tala. Erez-di-bonnè (heureusement/fortunately), ni jenn moun ki koumansé défann lang-lan akonté di sé lanné 1980 an ek atè Linivèsité Trinidad ni langis ki ka anséyé'y kontel Jo-Ann Ferreira. Ni militan kréyol ka chaché défann li pou disparet pa anni pwan'y toutafetman kon Nnamdi Hodge. Yo ka montré timanmay konnet li, yo ka fè liv, flim, vidéo kisasayésa (etc...)...

   Sitiasion lang kréyol la ka montré nou an bagay : si an pep pa ka défann lang-li, si i pa ka gloriyé'y (célébrer/to celebrate), enben, i ké tjilé, tjilé, tjilé jiktan pèsonn pé ké konnet li ankò. Fok pa moun Matinik ek Gwadloup konpwann sa pé pa rivé  yo ! Kréyol sé bwet-nwè kilti-nou kon an sosiolangis gwadloupéyèn, Dany Bébel-Gisler, té ka di kivédi (c'est-à-dire/that is to say) lè an avion chapé-tonbé, sel bagay ka pèmet nou konpwann sa ki pasé sé lè ou ka ouvè bwet-nwè'y (black box)

   Epi fok pa nou janmen bliyé ki nan 19è sik-la ek lanmwatié 20è la, kréyol té 2è lang yo té ka palé plis apré lang panyol adan bannzil (archipel/archipelago) karayib-la dépi la Lwiziàn pou rivé jik La Guiyàn. Sé té an zouti ki té ka lianné (relier/to relate) nou, Lwizianè, Ayisien, Gwadloupéyen, Dominitjen, Matinitjé, Sent-Lisien, Grènadien, Trinidadien ek Guiyanè. 

   Kidonk nou pa andwa kité lang-tala disparet an pies kalté manniè !

Connexion utilisateur

Commentaires récents

  • Proposition d'épreuve orale ou écrite aux médias martiniquais

    WOUAW ! DES SURHOMMES !

    Albè

    26/06/2025 - 20:48

    Donc au sortir de la 2è Guerre Mondiale, après avoir été pressurés par le régime de l'Amiral Robe Lire la suite

  • Proposition d'épreuve orale ou écrite aux médias martiniquais

    Oui ,parfaitement on peut refuser un modèle.

    bro

    26/06/2025 - 17:55

    Pas besoin de participer à un référendum pour refuser/résister à un modèle de société :il y a plu Lire la suite

  • Proposition d'épreuve orale ou écrite aux médias martiniquais

    ILS ONT REFUSE "CE MODELE" ?

    Albè

    26/06/2025 - 15:20

    C'est une blague ou quoi ! Lire la suite

  • Proposition d'épreuve orale ou écrite aux médias martiniquais

    Je connais la réponse ,bèkèkè !!!!

    bro

    26/06/2025 - 14:50

    Parce que ce que ces Caraibéens anglophones ne sont pas drogués à la Surconsommation imbécile.Ils Lire la suite

  • Quand le mélenchonisme linguistique s'emmêle les pinceaux

    C'EST QUI ?

    Albè

    25/06/2025 - 17:09

    C'est qui "les conseillers basanés de Méluche" ?

    Lire la suite